Chế độ Bản vị vàng là gì? Tìm hiểu lịch sử của Bản vị vàng

Bản vị vàng là gì?

Bản vị vàng (hay Kim bản vị) là một chế độ tiền tệ mà pháp luật quy định dùng vàng để đúc tiền vàng. Trong quá trình phát triển, chế độ này tiến triển dưới hình thức của 3 chế độ khác nhau:

• Bản vị tiền vàng
• Bản vị vàng thỏi
• Bản vị hối đoái vàng

Dưới chế độ bản vị vàng, tổ chức phát hành tiền mặt (ở dạng giấy bạc hay tiền xu) cam kết sẵn sàng nhận lại tiền mặt và trả vàng nếu được yêu cầu. Các chính phủ sử dụng thước đo giá trị cố định này nếu chấp nhận thanh toán cả tiền mặt của chính phủ nước khác bằng vàng sẽ có liên hệ tiền tệ ấn định (lượng tiền mặt lưu hành, tỷ giá quy đổi, v.v..)

Hiện tại không còn quốc gia nào trên thế giới áp dụng chế độ bản vị vàng. Thay vào đó họ sử dụng tiền pháp định, nghĩa là phải sử dụng đồng tiền do Nhà nước phát hành, cũng như yêu cầu nộp thuế, nhận trợ cấp, thanh toán của Chính phủ bằng loại tiền đó. Tuy nhiên một số định chế tài chính tư nhân vẫn áp dụng chế độ bản vị vàng.

Tại sao lại sử dụng vàng?

Có rất nhiều loại hàng hoá được sử dụng để làm tiền tệ như vỏ ốc, vỏ cây, trâu bò hay lúa gạo… Tuy nhiên vàng được lựa chọn như một dạng tiền tệ và vật lưu trữ giá trị bởi nhiều đặc tính và đáp ứng được hình thức cơ bản như:

• Dễ phân biệt
• Bền vững
• Nguồn cung ổn định
• Không bị biến động giá trị

Chế độ bản vị vàng (1871 – 1971)

Trong chế độ bản vị vàng, vàng là thứ hỗ trợ, đảm bảo giá trị của tiền, nghĩa là bạn phải có vàng bạn mới in được tiền.

Năm 1821, Anh trở thành quốc gia đầu tiên chính thức áp dụng bản vị vàng. Sự gia tăng mạnh mẽ của thương mại và sản xuất toàn cầu đã mang lại những nhu cầu lớn về vàng, giúp bản vị vàng vẫn còn nguyên vẹn trong thế kỷ tiếp theo. Sự mất cân bằng thương mại giữa các quốc gia đều được giải quyết bằng vàng, chính phủ còn dự trữ vàng cho những thời điểm khó khăn và những kho dự trữ vẫn còn tồn tại đến ngày nay.

Bản vị vàng quốc tế xuất hiện vào năm 1871 sau khi được Đức áp dụng. Đến năm 1900 đã phổ biến trên phần lớn các quốc gia phát triển và Mỹ là một trong những quốc gia cuối cùng tham gia.

Tại Mỹ tờ tiền $20 được đảm bảo bởi $20 Gold, với 100% lượng dự trữ tương ứng (100% Reserve Ratio). Tờ tiền này chính là giấy chứng nhận vàng hợp pháp đối với hầm chứa vàng. Bạn có thể cầm tờ tiền này đến bất kỳ đâu và đổi một lượng vàng hoặc bạc tương ứng.

Đây cũng là lý do khiến chính phủ trao quyền in tiền từ các nhà băng từ nhân vào tay ngân hàng trung ương. Điều này làm cho chính phủ có khả năng gian lận ngay từ ban đầu, khi họ in tiền nhiều hơn lượng vàng có trong kho bạc.

Từ năm 1871 đến 1914, chế độ bản vị vàng lên đến đỉnh cao. Trong thời kỳ này, các điều kiện chính trị gần như lý tưởng đã tồn tại trên thế giới. Các chính phủ đã làm việc rất tốt với nhau để làm cho hệ thống hoạt động, nhưng tất cả điều này đã thay đổi mãi mãi với sự bùng nổ của Chiến tranh Thế giới thứ nhất năm 1914.

Hệ thống Bretton Woods (1944 – 1971)

Trong Chiến tranh Thế giới thứ nhất, các liên minh chính trị đã thay đổi, nợ nần của các nước gia tăng và tài chính của chính phủ ngày càng xấu đi. Mặc dù bản vị vàng không bị gỡ bỏ, nhưng nó đã ở trong tình trạng nguy cấp suốt giai đoạn chiến tranh. Các nước tham chiến đã dừng việc đổi vàng và tiến đến một tiêu chuẩn được gọi là Chế độ Bản vị vàng Hối đoái (Gold Exchange Standard) – là một dạng của chế độ bản vị vàng, nhưng trong đó các tờ tiền được đảm bảo bởi một phần vàng, không còn 100% bởi vàng như lúc trước.

Tại Mỹ, FED đã cho phép in tờ $50 và quy đổi tương ứng với $20 Gold. Tức là đã bị giảm xuống còn 40% lượng vàng (40% Reserve Ratio).

Trong 2 cuộc chiến tranh, nước Mỹ là nước được hưởng từ chiến tranh nhiều lợi nhất do chỉ đứng bán vũ khí, trang thiết bị, lương thực… cho cả 2 bên. Do đó Mỹ nhanh chóng sở hữu 2/3 lượng vàng của toàn thế giới. Phần còn lại của thế giới phải chia sẻ 1/3 và Châu Âu không còn gì sau chiến tranh. Hệ thống tiền tệ của thế giới không còn hoạt động tốt. Lúc này, Mỹ đã cho Châu Âu vay bằng đô la và giúp tái thiết lại lại mọi thứ sau chiến tranh.

Khi Chiến tranh thế giới thứ hai sắp kết thúc, vào năm 1944 các cường quốc phương Tây đã gặp nhau tại New Hamshire, Hoa Kỳ và đi đến thỏa thuận cho hệ thống tiền tệ mới. Hệ thống Bretton Woods ra đời.

Hệ thống Bretton Woods được hiểu đơn giản là tất cả các loại tiền tệ trên thế giới sẽ được bảo trợ bởi đồng đô la, và đồng đô la được bảo trợ bởi vàng tại mức giá $35 cho 1 ounce vàng. (Điều này dễ hiểu do Mỹ đã sở hữu 2/3 lượng vàng trên toàn Thế giới).

Hệ thống Bretton Woods đã mang lại sự đảm bảo cho mọi loại tiền tệ, làm cho hệ thống tiền tệ có được sự ổn định do chúng được gắn giá trị với nhau qua đô la và qua vàng. Dưới hệ thống đó, các ngân hàng trung ương của các nước trừ Hoa Kỳ phải có nhiệm vụ duy trì tỷ giá hối đoái cố định giữa các đồng tiền của họ với đồng đô la. Họ làm điều này bằng việc can thiệp vào các thị trường ngoại hối. Nếu giá trị đồng tiền của một nước quá cao so với đồng đô la thì ngân hàng trung ương của nước đó cần phải bán tiền của mình để đổi lấy đô la, để giá trị của đồng tiền đó giảm xuống. Ngược lại, nếu giá trị đồng tiền của một nước quá thấp thì nước đó cần phải mua vào tiền của chính mình, do vậy sẽ đẩy giá của đồng tiền đó lên.

Sự sụp đổ của chế độ bản vị vàng (1971)

Hệ thống Bretton Woods ra đời đã giúp cho trao đổi thương mại của thế giới bùng nổ và cũng từ đó hệ thống bản vị đô la (DOLLAR STANDARD) được bắt đầu. Bởi vì dưới hệ thống Bretton Woods, Mỹ đã in tiền mà không có tỉ lệ dự trữ vàng nào được thiết lập, khi chính phủ Mỹ bị thâm hụt ngân sách một cách trầm trọng vì in và chi tiêu quá nhiều tiền cho chiến tranh tại Korea, chiến tranh Việt Nam, chi tiêu cho chính sách xã hội lớn (Great Society) của Lyndon B. Johnson cùng với đó là mở rộng lượng cung tiền và đưa vào lưu thông trên toàn thế giới. Năm 1965 đồng Dollar rơi vào khủng hoảng, tổng thống thứ 18 của Pháp lúc đó là Charles de Gaulle đã nhận ra vấn đề đó là Mỹ không có đủ lượng vàng để đảm bảo cho việc in Dollar, Mỹ in và làm Châu Âu ngập tràn trong Dollar.

Lúc này nước Pháp có ý định rút tài sản bằng đồng đô la của mình để lấy vàng, các nước khác cũng nhận ra và nhảy vào cuộc, việc này đã làm Mỹ mất 50% lượng vàng từ năm 1959 đến 1971 và lượng đô la được trả về Mỹ lớn gấp 12 lần lượng vàng họ có, cùng với đó nước Anh cũng yêu cầu đổi 750 triệu đô la lấy vàng vào mùa hè năm 1971.

Tất nhiên Mỹ không để điều đó tiếp tục xảy ra. Vào tháng 8 năm 1971, Tổng thống Mỹ Nixon tuyên bố trên truyền hình rằng bãi bỏ bản vị vàng khỏi đồng đô la và cho phép nó được thả nổi giá trị, tức là cho nó dao động đối với các đồng tiền khác. Đồng đô la ngay lập tức bị giảm giá trị. Các nhà lãnh đạo thế giới tìm cách khôi phục lại hệ thống Bretton Woods bằng một hiệp định có tên gọi Hiệp định Smithson năm 1971, nhưng cố gắng này đã thất bại. Năm 1973, Hoa Kỳ và các quốc gia khác đã chấp thuận cho phép tỷ giá hối đoái thả nổi. Hệ thống bản vị vàng sụp đổ từ đó.

CẢNH BÁO: Đầu tư vào các sản phẩm tài chính tiềm ẩn rất nhiều rủi ro mà có thể không phù hợp với một số nhà đầu tư. Do đó hãy cân nhắc kỹ lưỡng và làm chủ bản thân trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào cấu thành từ những nội dung tham khảo tại GiaiMaCoin.Com.