Cổ phiếu ESOP là gì? Có nên mua cổ phiếu ESOP không?
ESOP là 1 thuật ngữ quá phổ biến ở thị trường chứng khoán Việt Nam và là công cụ tài chính được rất nhiều công ty niêm yết sử dụng. Tuy nhiên việc sử dụng ESOP đang bị lạm dụng quá mức gây thiệt hại rất lớn cho các cổ đông. Bài viết này sẽ không chỉ giúp bạn hiểu bản chất phía sau cổ phiếu ESOP là gì mà còn giúp bạn có được một cái nhìn đúng đắn về việc lạm dụng ESOP đang diễn ra trên thị trường.
ẩn
ESOP là gì?
ESOP (Employee Stock Ownership Plan) nghĩa là Kế hoạch thực hiện quyền sở hữu cổ phần cho người lao động. Về lý thuyết, ban đầu mục đích của chương trình ESOP là nhân viên của công ty sẽ được trở thành chủ sở hữu của doanh nghiệp đó thông qua việc được chia thưởng cổ phiếu của công ty. Nhờ vậy, họ sẽ có động lực lao động, cống hiến cho doanh nghiệp để đem lại lợi nhuận cho công ty và chính bản thân họ. Có những ESOP cho người lao động quyền sở hữu doanh nghiệp thông qua việc chia thưởng cổ phiếu mà không cần trả bất kì khoản tiền nào. Có ESOP cho phép người mua ở mức chiết khấu ưu đãi so với mức giá thị trường. Có ESOP tất cả người lao động đều được hưởng. Có ESOP chỉ có 1 nhóm đối tượng nhất định được chia. Có ESOP người nhận được nhận định kì cổ phiếu, có ESOP chỉ được nhận khi nhân viên nghỉ hưu hoặc rời công ty. Trải qua thời gian, chương trình này được biến đổi nhằm phục vụ nhiều mục đích khác nhau.
Ở Việt Nam, ESOP thường là dạng người được hưởng chỉ phải trả 1 mức giá tượng trưng cho cổ phiếu được thưởng (mệnh giá cổ phiếu – 10 ngàn VNĐ)
Mục đích của ESOP
Cổ phiếu ESOP thường được áp dụng trong những tình huống như:
- Khen thưởng, khích lệ nhân viên: ESOP là hình thức thường thấy ở những công ty cổ phần hay các công ty đại chúng với mục đích khích lệ những nhân viên có thành tích xuất sắc, đồng thời nâng cao vai trò trách nhiệm, tăng thêm động lực và sự gắn kết của nhân viên với công ty.
- Giảm chi phí thuế: Cổ phiếu ESOP còn giúp nhân viên tránh được các khoản thuế thu nhập cá nhân khổng lồ mà chỉ phải nộp 0,1% thuế khi bán cổ phiếu trên sàn chứng khoán và trả phí giao dịch khoảng 0,15%.
- Tăng vốn chủ sở hữu: Vì hình thức thưởng không phải bằng tiền mặt nên sẽ giúp tăng vốn chủ sở hữu cho doanh nghiệp, số vốn này sẽ được dùng vào nhiều việc hữu ích như tái đầu tư vào các dự án mới và rất nhiều cơ hội dầu tư khác.
- Có thể mua lại cổ phiếu của người khác: Có thể mua cổ phiếu tại quỹ ESOP bằng cách sử dụng khoản đóng góp bằng tiền mặt hoặc dùng tiền vay cho quỹ ESOP để mua lại cổ phiếu của những nhân viên chuẩn bị rời công ty.
Quy định về việc phát hành cổ phiếu ESOP
Theo quy định của Bộ tài chính trong Thông tư số 162/2015/TT-BTC. Điều kiện để phát hành cổ phiếu ESOP cần:
- Được sự thông qua từ Đại hội đồng cổ đông.
- Số cổ phiếu ESOP được phát hành trong mỗi năm không được vượt quá 5% số cổ phần đang lưu hành trong công ty.
- Trong đó 3 nội dung sau cần được Hội đồng quản trị công bố rõ ràng:
- Danh sách cùng tiêu chuẩn người lao động được tham gia chương trình
- Nguyên tắc trong xác định giá bán
- Nguyên tắc trong xác định lượng cổ phiếu phân phối cho từng đối tượng trong danh sách và thời gian được phân phối.
- Công ty cần đủ nguồn vốn theo báo cáo tài chính kiểm toán trong thời gian gần nhất từ những nguồn:
- Thặng dư vốn cổ phần
- Lợi nhuận sau thuế (chưa phân phối)
- Quỹ đầu tư phát triển
- Các quỹ khác (nếu có)
Ngoài ra còn một số các quy định phát hành cổ phiếu trong những trường hợp khác như phát hành cổ phiếu từ nguồn lợi nhuận sau thuế chưa được phân phối cùng các nguồn khác…
Thực trạng hiện nay – Có nên mua cổ phiếu ESOP không?
Như trên đã đề cập, ESOP là lấy tiền túi của cổ đông chia lại cho các lãnh đạo và nhà quản lý của công ty. Theo đó, nếu gói ESOP không được thiết kế thực sự hướng đến mục tiêu tạo động lực cho các nhà quản lý, nhân viên được quyền mua ESOP và khiến họ tạo ra giá trị lớn hơn cho cổ đông, thì không đạt được mục đích của ESOP. Thực tế, đại hội cổ đông của nhiều công ty đại chúng đã phủ quyết gói ESOP mà ban lãnh đạo công ty đề xuất. Lý do là cổ đông không thấy thuyết phục trong các kế hoạch tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận mà ban lãnh đạo công ty đưa ra làm tiêu chuẩn phát hành gói ESOP.
Trong một số trường hợp, chi phí gói ESOP phát sinh lớn hơn nhiều so với giá trị tăng thêm tính bằng tiền trong năm phát hành ESOP mà công ty đã mang lại cho cổ đông. Như vậy, xét về ngắn hạn, gói ESOP gây thiệt hại cho cổ đông. Một điểm quan trọng nữa là “chủ nghĩa ngắn hạn” trong phát hành ESOP. Trường hợp công ty đại chúng năm nào cũng phát hành ESOP thì mục đích tạo giá trị tăng trưởng cho công ty trong dài hạn có thể không đạt được. Ban lãnh đạo công ty có thể thực hiện các hành động tạo lợi nhuận ngắn hạn để đạt tiêu chuẩn phát hành ESOP mà ảnh hưởng đến khả năng phát triển trong dài hạn của công ty, ví dụ như cắt giảm các khoản chi phí nghiên cứu và phát triển, chi phí đào tạo phát triển đội ngũ, chi phí tạo dựng thương hiệu,…
Phát hành các gói ESOP là nhu cầu của các công ty đại chúng nhằm thực thi chính sách nhân sự, tạo động lực phát triển. Tuy nhiên, gói ESOP luôn có hai mặt, và chỉ có tác dụng khi được thiết kế phù hợp. ESOP nên đưa ra các điều kiện ràng buộc chặt chẽ về sự gắn bó của các nhà quản lý và nhân viên được quyền mua ESOP, gắn hiệu quả hoạt động trong dài hạn của họ với quyền mua cổ phiếu từ gói ESOP. Các cổ đông công ty cần trang bị kiến thức về ESOP để có thể đưa ra các quyết định phù hợp khi công ty đề xuất phát hành ESOP. Tiêu chuẩn phát hành ESOP phải gắn với hiệu quả hoạt động, gắn với kết quả tài chính của công ty trong cả ngắn hạn và dài hạn, mới đảm bảo tạo giá trị thực sự cho cổ đông và tránh các hành vi ngắn hạn làm thiệt hại dài hạn của ban lãnh đạo doanh nghiệp.
Kết luận
Cổ phiếu ESOP là một công cụ tuyệt vời để gắn kết lợi ích của nhân viên với công ty. Tuy nhiên hiện nay việc phát hành ESOP thường do các thành viên trong Hội đồng Quản trị hay Ban giám đốc của doanh nghiệp đề xuất, với lợi ích chính là phục vụ cho bản thân họ trước, sau đó mới tới các nhân viên cấp thấp hơn. Chính vì vậy mà các chương trình phát hành ESOP thường không thực sự mang lại hiệu quả.
Kết cục là ESOP thổi phồng hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và người thiệt hại là những cổ đông hiện hữu của doanh nghiệp. Hy vọng bạn đã hiểu rõ cổ phiếu ESOP là gì và nếu là nhà đầu tư bạn cần cẩn trọng trước những công ty liên tục phát hành ESOP.
CẢNH BÁO: Đầu tư vào các sản phẩm tài chính tiềm ẩn rất nhiều rủi ro mà có thể không phù hợp với một số nhà đầu tư. Do đó hãy cân nhắc kỹ lưỡng và làm chủ bản thân trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào cấu thành từ những nội dung tham khảo tại GiaiMaCoin.Com.
Mục lục
